Varonatarrren Dorre-Jauregi itzela, XIV.mendeko arkitekturamilitarraren adibide ikusgarri bat da, Araban hoberen kontserbatutakoa dela diote, lautada baten gainean altxatzen da, nabarmentzeko aukera ematen dio, inguruko lurrak menperatuz.
Eraikinak, multzo historiko bakar bat eratzen du, bertan bi zati desberdintzen ditugu: Jauregia eta Dorrea, azken hau harlandu egokituarekin.
Arabako multzo sendotuenetzat jotzen da , oraintxu berriztatu egin da.
Dorrea, esparruaren alde batean goratuta, angeluetan errematatuta, garitoi prismatikoengatik modilloiengatik beheratuak, hegoaldeko horman matakan bat dago. Gainaldea lau uretara da, hemen hegalek gune almenadoa estaltzen dute.
Jauregia bi alddtatik atxekitzen zaio,lubanarro bat urez eta horma almenatu batez inguratua. Oraintxu berriztatua, sendi artxibu intersgarri bat gordetzen du.
Historiak dioenez 680 urtetik zehar almirante visigodo batek dorre hau eraikitzea agindu zuen.
Gunea erromatarrek utzi zuten eta bisigodoak menperatzen joan ziren, haran hauek bereganatuz.
Almirante honek barrendegi estratégico batean eraikitzea agindu zuen.
Don Perlayok bertan atseden hartu zuela diote, Guadaleteko Batailaren ostean; (711) hemen hasi zer birkonkista.
1080 urtearen inguruan, Cid.aren garaietan, bi anai eta arreba bat zeuden. Aragoiko erregearekin gudan zegoen Gaztelako Urraca Andrearekin bat zetozten., anai-arrebak.
María Perez, zen arrebaren izena, bere nebak borrokar jarraitzean temati zebilen, armadura jantzi zuen eta bere zutoihala defendatzera joan zen eurekin batera.
Errieta ren ondoren, tropen arteko sakabanaketa eman zen eta María bakarrik, arratsaldeko argitzalean, nahastuta zebilen beste batekin topatu zen: Alfonso Burrukalariarekin. Maríak aurpegia zelatarekin estalita zeraman, hola irudikatzen du Villanañe-ko jabegoan orindik ikusi daitekeen gizairudi heraldikoan, horrela aragoikoaren kontra borrokatu zen, ezpatat zatituta, baina hala ere hain kementsua izan zen non bere aurkaria gainditu zuela, baita preso hartu ere. Miretsita errregeak zera esan zion: “Gizon indartsu bat bezala jokatu duzularik eta ez emakume ahul baten moduan, Varona deitu beharko zara, baita zure ondorengoak ere, eta balentria honen oroimemez, Aragoiko armak erabiliko dituzu.
Varonatarren ezkutuetan agertzen diren Mariari buruz eztabaidak daude, ea hau den jatorria edo ta María Perez. Don Velaren emaztea izan ondoren agertu ote ziren. Marrak diagonal eran ageri dira, honek sari moduan irabazi direla adierazten du, lehenengo teoria indartuz.
Ruy izena, Rodrigón geratu zen, eta horrela deitu izan da sendiaren lehensemea, belaunaldietan zehar.
Perez abizena galdu egin zen eta Varona izatera igaro zen.
Horrelaxe Dorrea daukagu, XII-XIV. Mendekoa, aurreko dorre baten gainean
eraikia.
Dorre honek, lau solairu ditu.
Varonatarrek, hain eskasak diren espainiar sendi nabarmentsuenetariko bat adierazten dute. XV. Mendetik gaur egunerarte, leku berean bizi izan dira era etengabean. Horrela jauregia, garatuz joan da eta denbora igaro ahala, aldaketak sortu dira, bertakoenbeharren araberakoak.
Oraintxu berriztatua izan da, oriandik ez dago gendeari irekita, hala ere etorkizun hurbil batean irekita egotearen aukera kontutan hartzenda.
Barnekaldean intereseta balio interes handiko xehetasunak dordetzen dira, Varonatarren sendiak hauek ondo gordetzen jakin izan du.
Horrela, sarrerako atartean, arrosetoi itxurako marrazki bitxi bat aurkitzen dugu, hegal arrodatuekin, Toledoko kanpaiaren diámetro berekoa, kanpokoaldeko borobilaren lodiera baita aurrez aipatutako kanpainaren berdina. Ez dakite nork agindu zuen eraikitzeko, ezta ere toledotar kanpainaren tamaina berebereko bat sortu nahi izanzuen. Kanpaiaren tamaina sortu nahi izan zuenaren zergatiari buruzko mila historio dira.
Goikopisuetan, margotutako paper bilduma batek estaltzen ditu egoísta batzuen hormak, bere koloreengatik harritzen gaituzte.
EXVII-XVIII. mendeetakako paper hauek, egoera ezin hobean aurkitzen dira, lehenago Jauregiko hormak estaltzen zituzten tapizak ordezkatu zituzten.
Hauetaz bestalde, egoísta bakoitzeko zoruek arreta deitzen dute, kasu batzuetan Mnisse-ko zeramikazkoa, El Quijote-ko lau eszenen irudikapenarekin, beste kasu batzuetan zurezkoak dira ...
Irailaren 1etik ekainaren 30era
Larunbat, igande eta jaiegunetan:: 11:00 - 14:00
UZTAILA eta ABUZTUAK
Asteartetik larunbatera: 11:00 - 14:00 / 16:00 - 19:00
Igande eta jaiegunetan: 11:00 - 14:00
Astelehena: ITXITA