Mementu honetatik aurrera, arabiarrek menderatutako hegoaldeko lurretatik gendeak ihes egiten zuen, Dueroko erriberan bezala, inguru hau birpoblatzera datoz, haraneko mikroklima dela eta erakarrita, ingurunean osatzen ari zen hizkuntza erromanzeari bere hizkuntza erromanze mozarabiarraren markak ekarriz, hala nola bere kultura latinoagoek, mediterraniargoaia ez zuten kontserbatu iparraldeko mendi hauen artean. Horrela Valpuesta Kantauri itxaso eta Ebroaren artean aurkitzen den gune zabaleko zentru religioso batean bilakatzen da, bere kultur zentru irradiatzailean .

Hau da Valpuestan aurkitzen dugun arrazoi garrantzitsu bat, dokumentazio oso goiztiarra, eta hemendik datorzkigu gazteleraren leen agerpideak, hizkuntza erromanzea, Egoísta Apezpikutar honen eraginaz hazi zen.

Dokumentu honek, San Millán de la Cogollako errioxar Monastegiko Glosa Emilaniense-ak baino anotazio zaharragoak ditu barne, X. Mendekoak eta gazteleraz idatzita dauden leen agerpentzat jotzen da.

Monastegi eta bazterrak, mendeetan zehar irían bici izan eta izena eman zion, liturgia apain bat ospatu zuen.kolegiata gotikoikusgarri batean, gaur egun turistarengan mirespena sortzen du, claustro gotko bat dauka eta bere garaian ez zen gaur baino ikusgarruiagoa.

Informazio gehiago jasotzeko, Valpuesta-ko orrialde ofizialean sar zaitezkete:
www.valdegovia.com/valpuesta .